W Polsce centralnej i okupowanej Warszawie

Po przybyciu do Polski centralnej było rodzinie Zimnickich bardzo ciężko, bo cały dobytek został w Pińsku. Rok 1940 cała rodzina spędziła na wsi u rodziny ojca i dzieci straciły  rok nauki, właściwie to Marian stracił. Halina zaczęła  tam pierwszą klasę. Później ojciec znalazł pracę w Warszawie, trudnił się handlem, co w czasie okupacji było częstym zajęciem, znalazł mieszkanie na Woli, zamieszkali więc na ul. Wolskiej 6.  Halina  i Marian zaczęli chodzić do szkoły podstawowej przy ul. Młynarskiej, zwaną „szkołą tramwajarzy”, gdyż mieściła się tam zajezdnia. Po jej ukończeniu Marian zaczął uczęszczać na tajne komplety gimnazjum. Oficjalne, w obawie przed wywózką do Niemiec, chodził do zawodowej szkoły mechanicznej przy ulicy Okopowej. Był chłopcem nad wyraz poważnym, wybierał się na medycynę, mimo że jeszcze nie skończył liceum (szkołę podstawową ukończył w roku 1941). Pozostało po nim wiele książek o tej tematyce. Na studia wybierał się ze starszym kolegą, Waldkiem  Krupskim i jego bratem Ryszardem – oni to wprowadzili go do podziemnej organizacji AK. Jedni młodzi wtajemniczali innych młodych i działo się to nieomal automatycznie.
Marian Zimnicki urodził się 18 maja 1928 roku. Na tablicy upamiętniającej miejsce jego śmierci rodzice napisali, że miał osiemnaście lat, ale faktycznie, w chwili śmierci, miał dopiero szesnaście. Marian podawał swój wiek zawyżony o dwa lata, a że miał wyraz dojrzałego i poważnego młodzieńca, nikt tego nie kwestionował. Może też na jego dojrzałość wpłynęło aresztowanie ojca przez Niemców, które miało miejsce w 1943 roku i osadzenie go w obozie w Stutthof. Było to przy wykryciu drukarni PPR przy ul. Twardej 18. Zimniccy mieszkali już wtedy na ul. Twardej 16. O aresztowaniu zadecydował przypadek – tego określenia często używa p. Halina. Ojciec poszedł do dozorcy, w tym samym czasie weszli Niemcy i obu zabrali, chociaż nie miał on nic wspólnego z tą działalnością. Po wyzwoleniu obozu w roku 1945 ojciec szczęśliwie powrócił do Warszawy. Ponieważ w domu zabrakło ojca, miał Marian większą swobodę kontaktu z kolegami, jednym słowem większą samodzielność. To była zupełnie inna młodzież – wspomina p. Halina. „Dojrzała uczuciowo i intelektualnie, świadoma dziejących się spraw. Wróg był widoczny, bezpośredni, napotykało się go na każdym kroku. Tę atmosferę oddaje serial „Czas honoru”, który oglądam, a w zasadzie nie oglądam, bo bardzo przeżywam”. Ci którzy doświadczyli okupacji i powstania, tak właśnie reagują na ten film.
Tak jak wspomniano, Marian był poważnym, nad wiek rozwiniętym chłopcem, bez problemu więc przyjęto go do organizacji. Składając przysięgę przyznał się do swoich właściwych lat. Oczywiście nie powiedział rodzicom o swojej przynależności do podziemia. Dopiero idąc do powstania, powiedział o tym matce, która dała mu medalik i obrazek. Znajomi koledzy Mariana powstanie przeżyli. On miał przeczucie, że nie wróci. Przed powstaniem matki szyły opaski, wszyscy byli pełni entuzjazmu, wiary nie tylko w słuszność walki, ale  i jej efekt – zwycięstwo. Mówili ludzie do młodych, pełnych zapału chłopców: „czekamy, wrócicie!” Marian miał odpowiedzieć: „ Nie wiadomo czy wszyscy wrócą”. Tkwią w sercu człowieka przeczucia, a intuicja pozwala niekiedy „zobaczyć” to co jeszcze zakryte.

Nasz młody bohater był młodzieńcem religijnym. I Komunię św. przyjął jeszcze w Pińsku, wierząca była cała rodzina. W czasie okupacji religijność ludności niejako wymuszała sytuacja albo raczej odsłaniała ona w człowieku te obszary ludzkiej egzystencji, gdzie jawiła się potrzeba  i miejsce dla Boga. Ludzie na każdym prawie podwórzu stawiali kapliczki i wspólnie się modlili czerpiąc z niej siłę do przetrwania tego mrocznego czasu.

Marian był w zgrupowaniu „Baszta” wraz z kolegą Waldkiem Krupskim, z którym się przyjaźnił i razem marzyli o medycynie. Nie wiemy od kiedy był w organizacji podziemnej. O tym, że był świadczy fakt opowiadany przez jego siostrę Halinę. „Pod koniec lipca, był to może 27 lub 28, gdy byłam z p. Pułkotycką w Warszawie, przyjechałyśmy z Bielaw, gdzie właśnie przebywał Marian. Przyszło do naszego domu dwóch młodych mężczyzn i pytało o brata. Gdy tylko wróciłam z powrotem, powiedziałam mu o tym. Odjechał jeszcze tego samego dnia nie mówiąc nic nikomu. Był to 1944, rok Powstania Warszawskiego.

O udziale Mariana w powstaniu (pojawia się tam jego nazwisko) wspomina L. Bartelski w książce „Powstanie warszawskie” (1965), i A. Woszczyk, „Baszta K -3 walczy” (1971). Ponadto na cmentarzu powązkowskim w kwaterze „Baszta” znajduje się jego symboliczny grób i nazwisko na tablicy upamiętniającej poległych powstańców w Muzeum powstania warszawskiego pod numerem 68/146.

Data i okoliczności śmierci

Marian Zimnicki należał wraz ze swym kolegą Waldkiem Krupskim do pułku „Baszta” i razem walczyli w powstaniu. Nie znamy jego wcześniejszych dokonań. Wydarzenie, które miało miejsce w budynku klasztoru sióstr nazaretanek przy ul. Czerniakowskiej 137, można by nazwać epizodem powstańczym; był to przecież 27 dzień walk, gdyby nie zakończył się on dla młodego powstańca tragicznie. Powstańcy wycofywali się z Mokotowa w stronę Śródmieścia, a duży klasztorny budynek stał się areną  walk między Niemcami, którzy opanowali już ulicę Czerniakowską i budynek od frontu a  powstańcami. Czasem walka toczyła się o piętra – wspominają siostry, które tu były i przeżywały powstanie. Duży szary obiekt zbudowany na planie krzyża zawierał skrzydło szkolne, internackie (już przed wojną była tu szkoła i internat) i skrzydło sióstr (klauzura) oraz kaplicę (obecnie kościół parafialny). Strzelec Marian Zimnicki wraz z kolegą Waldkiem Krupskim znajdowali się w skrzydle internackim ( na osi kaplicy ). Marian stał na warcie na półpiętrze miedzy parterem a pierwszym piętrem. W pewny momencie Marian wychylił się przez okno, by rozeznać sytuację, a któryś z ukrytych w piwnicach skrzydła szkolnego Niemców oddał strzał raniąc go śmiertelnie. Koledzy wciągnęli ciało do środka budynku, ale musieli je zostawić i uciekać przed Niemcami. Tę relację przekazał matce Mariana Waldemar Krupski, naoczny świadek śmierci kolegi. Obecnie mieszka w Stanach Zjednoczonych wraz ze swoim bratem Ryszardem. Po zajęciu tego skrzydła przez Niemców, ciało zabitego powstańca zostało oblane benzyną i spalone jako „polskiego bandyty”.

Pamięć

Zaraz po wojnie, na pierwszym piętrze, na podłodze istniał widoczny wypalony ślad – jakby zarys postaci. Wspominały o tym siostry, które tu były lub powróciły do klasztoru tuż po wyzwoleniu.  Później piętro pierwsze zajęła przychodnia zdrowia, podłogę przykryto linoleum, a następnie po latach zniszczoną  klepkę wymieniono.  Powyżej rodzice Mariana ufundowali tablicę upamiętniająca miejsce śmierci syna. Na tablicy rodzice podali informację, że Marian miał osiemnaście lat. Jego siostra Halina nie wie, dlaczego rodzice podali mylną wiadomość. Może w grę wchodziły względy polityczne, a może chciano przez to podkreślić jego dojrzałość?

Czarna, marmurowa tablica z wygrawerowanym krzyżem i na jego tle godłem państwa – Orłem w koronie oraz słowami na trzech ramionach: Honor, Bóg, Ojczyzna, wreszcie fotografia i informacja o powstańcu na dole,  została zawieszona przez rodziców  już  na początku 1945 roku. Przetrwała na tym samym miejscu ( na ścianie korytarza pierwszego piętra, obecnie klauzura) wszelkie powojenne zawieruchy. Budynek zmieniał właścicieli, nawet skrzydła  należały do różnych instytucji,  a tablica trwała – znak miłości rodziców do utraconego dziecka. Było to i jest miejsce spotkań p. Haliny z ukochanym bratem, która przez wszystkie te lata zawsze zjawiała się 1 sierpnia i na Wszystkich Świętych przynosząc kwiaty, znicze i modlitwę, po prostu miłość i pamięć od najbliższych.  Najpierw z rodzicami (zmarli oboje w 1986  roku), potem  z własną rodziną. Spotykały się i spotykają tu siostry nazaretanki – druga rodzina, którą zyskał Marian –  z rodziną powstańca.  Starsze siostry, które przeżyły wojnę i powstanie, często stawiały tu kwiaty i paliły znicze, by uczcić pomięć bohatera. Mówiły – nasz powstaniec.
By pamięć wraz z odchodzącym czasem nie zatarła się i potomni przechowali historię o młodym chłopcu, który chciał szybko dorosnąć, by walczyć z wrogami Warszawy,  spisano jego dzieje w oparciu o rozmowę z  siostrą, p. Haliną Zimnicką – Płatek.

Opracowała s. M. Teresa Górska csfn